Ayak ağrıları özellikle kadınlarda görülen sık karşılaşılan kas iskelet sistemi problemlerindendir. En önemli nedenleri aşırı kullanım, uygunsuz ayakkabı giyimi ve kolay unutulan tekrarlayan minör yaralanmalardır. İltihaplı romatizmal hastalıklarda da (romatoid artrit, gut, ankilozan spondilit gibi) genellikle ayak etkilenir. Diabetes mellitusda da ayak problemleri (charcot eklemi, ayak enfeksiyonları, diabetik nöropati gibi) görülebilir.
Ayak ve ayak bileği ağrıları kimlerde görülür?
Ayak ve ayak bilek ağrısına her yaş grubunda rastlamak mümkündür. Ancak özellikle orta ve ileri yaşta kadınlarda daha sık görülür. Sporcularda, dansçılarda, yüksek topuklu, ucu dar ayakkabı giyenlerde, diabetes mellituslu, iltihaplı romatizmal hastalığı (gut, romatoid artrit gibi) olan hastalarda, pes planus, pes kavus gibi konjenital ya da kazanılmış ayak deformiteleri olan hastalarda ayak ağrıları sık görülür.
Ayak ve ayak bileği ağrılarının nedenleri nelerdir?
Ayak ve ayak bileği ağrılarının nedeni bir çok hastalık olabilir. Başlıca nedenlerini şöyle sayabiliriz: ayak bileği burkulmaları, topuk dikeni, plantar fasiit, tendinit/tenosinovitler, bursitler, artritler, sinir sıkışmaları, pes planus, pes kavus gibi ayak ark problemleri, kırıklar, diabetik ayak deformiteleri ve ülserleri, halluks valgus, halluks rijidus gibi başparmak deformiteleri, çekiç parmak, pençe parmak gibi diğer parmakların deformiteleri ayak ve ayak bileği ağrılarına neden olabilir. Plantar Fasiit orta ve ileri yaşta topuk ağrısının en önemli nedenidir. Tipik bulgusu sabah yataktan kalkışta veya istirahat sonrası yere basışta ortaya çıkan ağrıdır ve hastalar ağrının bir miktar yürüdükten sonra azaldığını belirtirler. Genellikle tek taraflıdırlar. Çoğu hasta konservatif tedaviye yeterli bir yanıt verir. Tedavinin ilk aşaması aşil tendonu ve plantar fasiya için basit germe egzersizleridir. Buz ve masaj da etkili olabilir. Reçete gerektirmeyen ayak ortezleri de tavsiye edilmektedir. Ağrı düzelmezse fizik tedavi, enjeksiyonlar, ölçü alınarak yapılan ayak ortezleri ve destekleyici ayakkabılar tedavi seçeneği olarak düşünülmelidir. Son zamanlarda kullanılan bir tedavi metodu da ekstrakorporeal şok dalga tedavisidir (ESWT).
Ayak ve ayak bileği ağrılarında ileri tetkik gerekir mi?
Travma öyküsü varlığında kırık şüphesi nedeniyle direkt grafi çekilmelidir. Konservatif tedavilere yanıt alınamadığında, bağlarda yırtık şüphesi olduğunda, ayak bileğinde instabilite olduğunda, yumuşak doku lezyonu düşünüldüğünde manyetik rezonans görüntüleme (MRG) tanıda yardımcı olur. Ayak ve ayak bileğinde şişlik, kızarıklık, ısı artışı varsa artrit açısından ayırıcı tanı gerekir, bunun için romatizmal kan tahlilleri gereklidir. Kas iskelet sistemi ultrasonografisi ödem varlığında, tendinit, bursit gibi yumuşak doku lezyonları tanılarının ayırıcı tanısında kullanılabilecek bir başka yöntemdir.
Ayak ve ayak bileği ağrıları nasıl tedavi edilir?
Doğru tedavi doğru teşhisle mümkündür. Bunun için vakit kaybetmeden ilgili uzmana müraccat gereklidir. Tedavide genel olarak amaç ağrı ve inflamasyonu azaltmak ve deformite oluşumunu ve ilerlemesini engellemektir. Ayak ve ayak bilek ağrısı yakınması olan hastaların büyük bir bölümü konservatif tedavi adı verilen cerrahi dışı tedavi yöntemleri (ayak ve ayak bileği ortezleri, topuk mediali yükseltilmiş ortopedik ayakkabılar, çıkarılabilir yürüme alçıları (Cam walker’lar), kompresyon çorapları kullanımı, ilaç tedavisi, fizik tedavi ve egzersiz, lokal ya da bölgesel enjeksiyonlar) ile tedavi edilebilmektedir. İnflamatuvar kaynaklı ağrılarının tedavisinde anti-romatizmal ilaçlar ile inflamasyon ve ağrı azaltılmaya çalışılır. Lokal soğuk ve sıcak uygulamalar yapılabilir. Özellikle akut travmalarda ve artrit tablosunda soğuk uygulama önerilmektedir. Diğer yandan dejeneratif hastalığı olan hastalar ise sıcak uygulamalardan fayda görürler. Bunların dışında minimal invaziv ağrı tedavi yöntemleri de vardır. Proloterapi, PRP uygulaması ve eklem içi steroid enjeksiyonları bunlar arasında sayılabilir.
Ayak ve ayak bileği ağrılarından kurtulmak için nelere dikkat edilmelidir?

• Ağrılardan kurtulmak için en önemli adım doğru ayakkabı seçimidir.
• En uygun ayakkabı ayağı sıkmadan, sıkı biçimde ayağa oturan ancak ayak parmaklarına da yeterince hareket olanağı sağlayan bir ayakkabıdır. Birinci ayak parmağı ile ayakkabı ucu arasında 1 cm’lik boşluk olmalıdır.
• Ayakkabının iç tabanı ayağın arklarını desteklemeli ve tabanı özellikle parmakların bulunduğu uç kısmında yukarıya doğru kalkıp, ayak parmaklarını yandan sarmalıdır. Böylece nasır ve diğer parmak zedelenmeleri engellenmiş olur.
• Ayakkabı ayağı iyi sarıp, burkulmasına izin vermemelidir.
• Ayakkabı ayağınızın solumasına izin vermelidir.
• Ayakkabı bağcıklarının ayak bileği hareketini fazla engellemeden, mümkün olduğunca yukarıda bağlanması arzu edilir.
• Ayakkabılarınızın uzun ömürlü olmaları için çorap ve ayakkabılarınızı sıkça değiştirmelisiniz, ayakkabılarınızı temiz tutup, dinlendirmeli, onları kalıba almalı ve doğal koşullarda kurumalarına izin vermelisiniz. Asla güneşte ya da ocağın karşısında kurutmayın çünkü derinin setleşmesine neden olur.
• Ayakkabı alırken, sporda giyeceğiniz çoraplarla ve öğleden sonra deneme yapın. Hatta mağazanın içinde yürüyerek ya da koşarak ayakkabının uygunluğuna bakın.
• Yapacağınız spor türüne uygun ayakkabı alın.
• Ayakkabınız aşındığında yenileyin. Bunun için aşınmalara dikkat edin, çünkü bunlar yaralanmalara ve ağrılara neden olabilirler.
• Ayağınızda bir sorun ya da eski bir yaralanma varsa, hekiminizin önerisiyle tabanlık ya da ortez kullanmanız gerekebilir.
• Aşırı kiloluysanız kilo vermeye çalışın.
• Hekiminizin önerdiği egzersizleri düzenli olarak yapın. Egzersiz yaparak hastalığınızın tekrarlamasını önleyebilirsiniz.